Dilara AlkanPsikolojik travma, insan hayatının güvenliğini tehdit eden veya kişiyi derinden etkileyen, genellikle kontrol dışı gelişen olumsuz deneyimlere verilen isimdir. Trafik kazası, doğal afet, ölüm, taciz gibi olayların birçoğu birey üzerinde kalıcı izler bırakır ve doğru şekilde yönetilmediğinde travma sonrası stres bozukluğu başta gelmek üzere pek çok ruhsal soruna sebebiyet verebilir. Bu nedenle travma nedir anlamak ve semptomlar karşısında zamanında önlem almak oldukça önemlidir.
Psikolojik Travma Nedir?
Günümüzde en sık karşılaşılan kavramlardan olan psikolojik travma, bireyin duygusal veya ruhsal olarak kendini yoğun dehşet ve korku altında hissettiği durumları ifade eder. Ciddi tehlike yansıtan bu olaylar genellikle kontrol dışı gerçekleşir ve kişide çaresizlik, endişe, korku gibi duygularla birlikte başa çıkılamayacak seviyede strese neden olur. Her bireyi farklı şekilde etkileyen psikolojik travmalar farklı şekilde gelişebilir ve iki ana grupta incelenebilir:
- Büyük T Travma
Büyük T travma; sıklıkla büyük, belirgin ve tekil bir olumsuz deneyime dayanır. Bu deneyim genellikle kişinin hayatını ciddi tehlike altına sokan veya birey üzerinde yüksek fiziksel zarara sebep olan durumlar şeklinde gelişir. Örneğin; cinsel saldırılar, doğal afetler, kazalar, yaralanmalar veya dayak, işkence gibi şiddet olayları bu grupta yer alır.
- Küçük t Travma
Küçük t travma; diğer gruba kıyasla daha küçük, belirgin olmayan ve sürekli tekrarlayan olaylara karşılık gelir. Bu tür deneyimler genellikle bireyin hem fiziksel hem zihinsel olarak manipüle edilmesine yol açar ve zamanla kişi üzerinde ciddi psikolojik etkiler bırakma riski taşır. Aile içi istismarlar, uzun süreli taciz ve tecavüz vakaları, zorbalıklar, ayrılıklar, kayıplar ve kötü yaşam koşulları gibi pek çok durum küçük t travmaya örnek olarak gösterilebilir.
Her iki travma da kişinin ruhsal ve psikolojik sağlığını olumsuz yönde etkileyerek ek problemlere neden olabilir. Bu nedenle travmanın türü fark etmeksizin, kişiyi dehşete düşüren ve başa çıkamadığı stres seviyelerine yol açan olayların ardından profesyonel yardım ve destek gerekir. Nitekim, travmanın etkileri ve kişide oluşturduğu olumsuz davranışlar doğru terapi teknikleri ile giderilebilir.
Psikolojik Travma Nelere Yol Açar?
Psikolojik travmalar; travmanın şekline, ne kadar süre devam ettiğine, kişideki ek psikolojik hastalık varlığına, sosyal çevreye, eğitim seviyesine ve benzeri birçok faktöre göre kişi yaşamını etkiler. Bu nedenle “psikolojik travmalar nedir ve neye yol açar” gibi soruların her olay özelinde irdelenmesi gerekir.
Bununla birlikte psikolojik travmaların ardından yaygın olarak karşılaşılan tepkiler arasında şunlar bulunur:
- Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB)
- Depresyon
- Panik atak
- Sürekli korku ve endişe hali
- Toplumsal hayattan ve sosyal çevreden soyutlanma
- Hayata karşı isteksizlik ve umutsuzluk
- Sürekli ağlama hissi
- Mutsuzluk
- Anksiyete bozuklukları
- Alkol ve madde kullanımı
- Kendine zarar verme isteği
- Duygusal uyuşukluk
- Psikomatik hastalıklar (mide-bağırsak hastalıkları, deri dökülmeleri vs.)
Sonuç olarak; travma nedir psikoloji alanında sık tartışılan bir konudur ve bir olayın psikolojik travma olarak sınıflandırılması için birçok sebep sıralanabilir. Ayrıca yaşanan travmanın şiddeti ve süresi gibi parametreler de kişide oluşan reaksiyonlar üzerinde etkilidir. Ancak yaşanan olumsuz bir deneyim sonrası profesyonel destek alarak hem tepki şiddetinin azaltılması hem de kişinin günlük hayata kazanımı mümkündür.
Psikolojik Travma Geçer mi?
Toplumda birçok kişinin karşılaştığı travmalar gerekli tedavi ve terapilerin uygulanması sonucu şiddetini azaltarak geçebilir. Fakat her travmayı atlatma süresi değişiklik gösterir. Bireyin bu aşamada psikolojik desteğe katılım sağlaması ve travmayı geride bırakmak istemesi önemli bir faktördür. Bu nedenle travma psikolojisi uzman psikoloğun uygun gördüğü süre ve şekilde ilerlerken, tedavi boyunca bireye de büyük görev düşer. Örneğin; kişinin profesyonel desteğin yanı sıra gelecekte onu neyin beklediği konusunda farkındalık kazanması, hedef ve isteklerini belirlemesi, bu hedef doğrultusunda iyileşmeye odaklanması ve psikolog önerisiyle bazı ufak tefek ödevleri yerine getirmesi travmanın daha hızlı atlatılmasına yardımcı olabilir.
Kimi travmalar kısa süreli tedavilerle atlatılırken kimileri için daha kapsamlı ve uzun süreli çalışmaların yapılması gerekebilir. Burada unutulmaması gereken en önemli şey, travmaların düzenli ve doğru profesyonel yardım ile geçebildiği gerçeğidir. Bu süreç bazı durumlarda zorlu, uzun ve birden fazla teknik denemeyi gerektirse de uygun tedavi seçeneklerinin, güvenilir bir sosyal çevrenin ve yeterli bilincin sağlanması halinde sağlıklı şekilde tamamlanabilir.
Psikolojik Travma Tedavisinde EMDR Terapi
EMDR; psikolojik travma tedavisinde sıklıkla kullanılan ve göz hareketlerinin kontrolü ile beynin iki lobu arasında iletişim kurarak, negatif travma anılarının yerine pozitiflerini koymayı amaçlayan modern bir psikoterapi tekniğidir. TSSB gibi travma tepkilerinin şiddetini azaltmak veya tamamen ortadan kaldırmak için uygulanan EMDR terapi, diğer adıyla “Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme” olarak bilinir.
Kişinin gereksinimine göre planlanan EMDR seansları farklı aşamalar üzerinden ilerler ve diğer terapi teknikleri veya ilaç tedavileri ile desteklenebilir. Belirli bilimsel teknikler kullanılarak yapılan tedavi kişinin travmatik anılara odaklanarak, bu anıların yarattığı etkiler hakkında farkındalık kazanmasına ve eski olumsuz bilgileri yeniden işleyerek nötral hale getirmesine yardımcı olur. EMDR terapisinin kişiye sağladığı diğer kazanımlar şu şekilde sıralanabilir:
- Travmaya bağlı stres, anksiyete, endişe gibi reaksiyonların azalması
- Travmatik anı yoğunluğunun azalması
- Bedensel ve çevresel farkındalığın artması
- Duygusal rahatlama
- Öz güven artışı
- Hayatın yeniden anlam kazanması
- Günlük ve sosyal işleyişin artması
- Daha mutlu hissetme
- Yeme bozukluğu gibi sorunların düzelmesi
- Fiziksel sağlığın ve yaşam koşullarının iyileşmesi
- Hızlı ve kalıcı sonuçlar alınması
Bu tedavideki temel amaç, travmanın kişide sebep olduğu duygusal ve zihinsel reaksiyonlar hafifleterek, yaşam koşullarını iyileştirmektir. Alanında eğitimli ve uzman bir psikolog kontrolünde sürdürülen EMDR terapisi ile birey, travmatik olaylardan daha az etkilenir hale gelerek sosyal hayatına, gelecek planlarına ve diğer beklentilerine odaklanabilir.
Siz de yaşadığınız psikolojik travma ile başa çıkma konusunda profesyonel destek arıyorsanız, buradan bize ulaşabilir ve size en uygun tedavi seçenekleri hakkında bilgi alabilirsiniz!
