Dilara AlkanPsikoterapi; gerekli eğitimleri alan bir uzman eşliğinde gerçekleştirilen ve duygu, düşünce paylaşımına dayanan bir süreçtir. Kişinin yaşadığı zorluklar karşısında içgörü kazanmasını hedefler ve kişiye özel olarak planlanır. Bireyin hayatında zorlandığı ve sıkıntı çektiği alanlara bakmayı sağlayan psikoterapi, ihtiyaca göre farklı tekniklerle ele alınabilir ve alanında eğitimli psikologlar tarafından uygulanması nedeniyle her türlü danışmanlık ve yaşam koçluğu gibi tıbbi olmayan süreçlerden ayrılır.
Psikoterapi Ne İşe Yarar?
Psikoterapi; kişinin sıkıntılı ve sıkışmış hissettiği durumlarda başvurduğu ve psikoterapi eğitimi almış psikologlar veya psikiyatrlar tarafından uygulanan bir süreçtir. Uzun ve derinlemesine bir eğitim gerektiren psikoterapide çalışma alanı ve yöntem tercihi fazlasıyla çeşitlidir. Bu noktada her türlü danışmanlık hizmetinden ve eş, dost sohbetinden ayrılır. Nitekim bu tür hizmetlerin aksine, psikoterapi seanslarındaki esas amaç bireyi onaylamak, neşelendirmek veya rahatlatmak değildir. Aksine, sağlıklı bir psikoterapi ortamı ile kişinin kendini tanıması, sorunlarını anlamlandırması ve sorunlar karşısında çözüm geliştirebilme yetisi kazanması hedeflenir.
Terapist ve danışan arasındaki ilişki ise;
- Tedavi edici,
- Profesyonel,
- Etik kurallara bağlı,
- Danışan odaklı
olacak şekilde düzenlenir.
Tamamen iş birliğine dayanan bu tedavi süresince terapist; danışanı eleştirmez, yorumlamaz ve gidilecek yeri doğrudan göstermez. Böylece kişinin kendi özelliklerinin farkına varmasına yardımcı olur ve bilgisini kullanarak hayatını değiştirmesini sağlar.
Psikoterapi Ne Zaman Gerekir?
Psikoterapi, karşılaşılan sorunlarla doğru şekilde mücadele etmek için yapılması gerekenlerin öğrenildiği bir süreçtir ve şu durumlarda uygulanabilir:
- Yaşanan duygusal zorlukların, kaygı ve korkuların günlük hayatı olumsuz etkilemesi
- Yoğun mutsuzluk, yaşamdan keyif alamama ve umutsuzluk hali
- Kişisel davranışların kişinin kendisine veya çevresine zarar verecek boyutlara ulaşması
- Madde ve aşırı alkol bağımlılığının gelişmesi
- İş performansının düşmesi
- Duygusal zorlukların aile ve yakınlar ile olan ilişkileri bozması, kişiyi sosyal hayattan uzaklaştırması
- Kendine zarar verme tehlikesi
Psikoterapi; bireyin kendi hayatının kontrolünü ele alması ve özgür olması için başvurulan bir tedavi tekniğidir. Alanında uzmanlar tarafından kontrol edilen süreç sonunda, kişinin yaşadığı sorunları ve kendisini anlamlandırması mümkün olur.
Psikoterapi Çeşitleri Nelerdir?
Psikoterapinin ilk seansında terapist, danışanı tanımak ve geliş nedenini anlamak için çeşitli sorulardan ve testlerden faydalanır. Buna bağlı olarak kişinin nasıl bir tedaviye gereksinim duyduğunu belirler. Her birey, özel olduğu ve farklı sorunlarla karşılaştığı için tedavi içeriği kişiye göre planlanır. Bu aşamada uygulanacak psikoterapi yöntemi de kendi içinde çeşitlere ayrılır. Bireysel, grup ve çocuk-ergen şeklinde farklı gruplara uygulanabilir. En sık kullanılan teknikler ise şunlardır:
Varoluşçu Analiz
Varoluşçu psikoterapi, insan olma haline bütün olarak odaklanan bir terapi çeşididir. Varoluşçu yaklaşım insanı; kendilik dünyası, dış dünya, ilişki dünyası ve deneyimleri ile birlikte bir bütün olarak değerlendirir. Varoluşçu psikoterapi, insanın kapasitesini ve arzularını onaylarken aynı zamanda insanın sınırlarını kabul eden pozitif ve yapıcı bir yaklaşım benimser. Semptomdan ziyade insan deneyimini ve danışanı anlamaya odaklanır.
Varoluşçu Analiz’in kullandığı en önemli tekniklerden biri danışanın deneyimini derinlemesine betimletme olan fenomenolojidir. Varoluşçu Analiz’de terapist kendi görüşlerini, deneyimlerini mümkün olduğunca paranteze alarak danışanın dünyasını duymaya çabalar (Yalom, 1999). Ayrıca, standardize ve önceden yapılandırılmış görüşme teknikleri kullanmaz. Özetle, seans odasında danışanın kendi deneyimini betimlemesi ve bu deneyimi hazmetmesi için danışana alan sağlanır.
Bilişsel Davranışçı Terapi
Yaşanan olumsuz ve sağlıksız düşüncelerin, duygu ve davranışlar üzerindeki etkisine odaklanan bir tekniktir. Daha çok problem odaklı bir plana dayanarak bireydeki sorunlu düşüncelerin yerine sağlıklı ve olumlu olanları getirmeyi hedefler. Çeşitli nefes egzersizlerinden ve duygu tekniklerinden faydalanır; kişiyi öz güvenli ve atılgan bir bireye dönüştürmeyi amaçlar.
Çift Terapisi
Çiftler arasındaki etkileşim ve karşı tarafı anlayamama, fikirleri rahat paylaşamama gibi sorunlara odaklanan terapidir. Karşılıklı iletişim tekniklerine dayanarak bireylerin empati kurarak birbirlerini anlamasına yardımcı olur. Gereken durumlarda bütün aile bireyleriyle birlikte uygulanabilir, böylece hane içi sorunların çözülmesini hedefler.
Psikanaliz ve Psikanalitik Psikoterapi
Bilinç dışı gelişen süreçlerin insan davranışlarını etkilemesine odaklanan tedavidir ve özellikle çocukluk çağında yaşanan olumsuz durumların bireyin şimdiki hayatını etkilediği durumlarda tercih edilir. Bu nedenle bu dönemdeki problemleri belirleyerek çözmeye odaklanır, süreç sırasında kişinin her anlamda iç görü kazanmasını hedefler. Rüya analizi, serbest çağrışım gibi tekniklerden faydalandığından uzun sürelidir ve sık seans takibi gerektirir.
Gestalt Terapi
En temelde “Şimdi ve Burada” kavramına odaklanan tedavidir ve kişinin duygu farkındalığı kazanmasını hedefler. Bu farkındalığı engelleyen bütün blokları ortadan kaldırır ve vücut dilini geliştirme üzerine çalışır. İhtiyaca göre grup seansları halinde düzenlenebilir.
Oyun Terapisi
Çocuklardaki problemleri anlamaya ve çocuğu yaşadığı duygularla yüzleştirerek kendini keşfetmeye sevk eden tedavidir. Özellikle erken yaşta gözlenen endişe, takıntı, korku, çekingenlik ve öz güven gibi sorunları çözmeyi hedefler. Kimi zaman ise bunlardan kaynaklanan yemek ve tuvalet problemlerini gidermeye odaklanır.
Psikodrama
Dramatik canlandırmalardan faydalanarak kişinin yaşadığı sorunlar hakkında bilinç kazanmasına ve geleceğe dair takındığı kaygılı ruh halinden kurtulmasına yardımcı olan tekniktir. Geçmiş ve güncel sorunlarla başa çıkma, kişideki katı davranışları yumuşatma, sorumluluk ve empati bilincini geliştirme gibi hedefler taşır. En temelde ise bireyi sosyal hayata katma üzerine çalışmalar yürütür, gerektiğinde grup seansları ile birlikte planlanır.
Terapi Süreci Nasıldır?
Psikoterapi süreci, terapist ve danışan arasında düzenlenen tanışma seansı ile başlar. Bu esnada terapist, danışanın sorunlarını ve gereksinim duyduğu tedavi planını hazırlayarak süreci başlatır. Bunun için geçirilen fiziksel ve ruhsal sağlık sorunları hakkında bilgi toplar, çeşitli testlerden ve soru-cevap tekniklerinden faydalanır. Sürecin tam olarak planlanması ve ihtiyaçların net olarak anlaşılması için birkaç seanslık bir yaklaşım gerekebilir. Bu süreç içinde danışanın giderek rahat hissetmesi ve kendini açma konusundaki çekincelerinden kurtulması da mümkün olur.
Tanışma seansından sonra başlayan terapiler, klinik ve güvenli bir ortamda sürdürülür; ihtiyaca göre 1-2 haftada bir, bireysel veya grup terapisi olacak şekilde düzenlenir. Seans süresi ise 45 ila 60 dk arası değişiklik gösterir ve kişinin kendini geliştirme seviyesine göre yeniden değerlendirilir. Terapi sürecinin ne zaman tamamlanacağı tamamen kişiye ve tedaviden elde ettiği kazanıma bağlıdır. Ancak süreçten maksimum fayda sağlanabilmesi ancak karşılıklı güven duygusunun gelişmesi ve hastanın sorunlarını açıkça ifade edebilmesi ile mümkün olur. Bu nedenle danışan ve terapist arasındaki uyum son derece önemlidir.
Psikoterapi sürecinde ilk adım, kişinin terapi ihtiyacı hissetmesinde herhangi bir sorun ve utanılacak durum olmadığını kabul etmesidir. Bütün dünyada kabul edilen sağlıklı bir tedavi olan psikoterapi, bireyin sosyal yetilerini geliştirmesine ve geçmiş veya güncel problemler karşısında güçlü kalabilmesine yardımcı olur. Ek olarak kişinin kendindeki eksiklikleri, artıları ve farklılıkları fark etmesi üzerinde etkili olarak; çözümleme becerisini geliştirir ve kendi kendine karar alabilmesini teşvik eder.
Sonuç olarak; hayat hakkında güçlü ve doğru kararlar almaya yardımcı olan psikoterapi, gereksinim duyan herkesin başvurabileceği nitelikli bir tedavi yöntemidir. Düzenli katılınan seansların sonunda bireyin sağlıklı, mutlu ve huzurlu bir yaşam kurması mümkün olur.
