Modern varoluşçuluk düşüncesinin öncü isimlerinden biri olan Soren Kierkegaard, Hristiyanlık ve insanın özgürlüğü gibi konularda önemli eserler kaleme almıştır. Din Hakkında Konuşmalar, Korku ve Titreme, Ya/Ya da başta olmak üzere çok sayıda önemli eserin altında imzası bulunan Soren Kierkegaard, kısa bir ömür sürmüş olmasına rağmen 19. ve 20. yüzyıl edebiyat ve felsefe dünyası üzerinde büyük bir etki sahibi olmuştur. Peki Kierkegaard kimdir ve Kierkegaard’ın felsefesi hakkında bilinmesi gerekenler nelerdir?
Kierkegaard Kimdir?
Ünlü Danimarkalı teolog ve filozof Soren Kierkegaard 1813-1855 yılları arasında yaşamıştır. Jean Paul Sartre ile birlikte varoluşçuluk akımının en önemli iki temsilcisinden biridir. Kişisel inançlar ve bireylerin özgürlüğü, Kierkegaard felsefesinin temellerini oluşturur. Kierkegaard hakkında duygusal ve melankolik bir mizaca sahip olduğu, bu yapısı nedeniyle hayatının hemen hemen her anında yalnızlık ve depresyonla mücadele ettiği söylenir. Kierkegaard gençlik yıllarında teoloji eğitimi almış olmasına rağmen bir din adamı olmaktan vazgeçmiş, bu yüzden babası ile sorunlu bir ilişkisi olmuştur.
Berlin’de Hegel felsefesini inceleyen ve Hegel’in düşüncelerini büyük ölçüde reddeden yazar hem 19. yüzyıl hem de 20. yüzyıl düşünce akımları içerisinde önemli bir yer etmeyi başarmıştır. Hayatı boyunca pek çok eser yayınlamış olmasına rağmen bunların büyük bir kısmında takma isim kullanmıştır. Hayatı boyunca hiç evlenmeyen Kierkegaard, oldukça genç denebilecek bir yaşta, 42 yaşında vefat etmiştir. Peki Kierkegaard felsefesi bize neler söyler?
Kierkegaard’ın Varoluşçuluk Felsefesi
Kierkegaard’ın varoluşçuluk felsefesi bazı açılardan Jean Paul Sartre ile benzerlik gösterir. Nitekim varoluşun özden önce geldiği düşüncesi Kierkegaard felsefesinde de hakimdir. Yani insan var olduktan sonra özünü oluşturmaya başlar. İnsanların yaşadıkları ve bu hayatta yapmış oldukları seçimler onların özünü oluşturur. Soren Kierkegaard’ın varoluşçuluk felsefesinde öne çıkan ana noktalar ise şunlardır:
- İnsan tamamiyle özgür bir varlıktır ve hayatını şekillendirmek adına her an seçimler yapmak zorundadır,
- İnsanın yapmış olduğu seçimler hayatını nasıl yaşayacağını belirler,
- İnsanın kendi yaşayacağı hayatı seçme özgürlüğü, büyük bir sorumluluğu da beraberinde getirir,
- İnanç aklın ve mantığın ötesine geçer; insan hayatı için bireysel bir deneyimdir ve her insan için farklıdır,
- İnsanın özgürlüğü ve bu özgürlüğün bir sonucu olarak yaptığı seçimler kaygı ve umutsuzluk getirir.
Kierkegaard felsefesinde insan yaşamı üç evre olarak tanımlanır. Bunlar estetik evre, etik evre ve dini evredir. Zevklerin ve hazların peşinden koşulan dönem estetik evre, ahlaki değerlere göre yaşamaya çalışılan dönem etik evre, tanrı ile ilişki kurmaya çalışılan dönem ise dini evre olarak tanımlanır. 20 yüzyıl felsefesine damga vurmuş isimlerden olan Kierkegaard, ortaya atmış olduğu fikirler ile başta Sartre, Camus ve Heidegger olmak üzere pek çok ünlü düşünürü ve yazarı etkilemiştir. Bugün bile Kierkegaard ve varoluşçuluk edebiyat ve sanat dünyası üzerindeki etkilerini sürdürür.
Kierkegaard’ın Sözleri
Kısa ömrüne pek çok eser sığdırmış olan Sören Kierkegaard uzun yıllar boyunca pek çok farklı mecrada karşımıza çıkan ünlü sözlerin sahibidir. Her ne kadar bugün Soren Kierkegaard sözler ile hatırlansa da, onun felsefesini anlamak için kitaplarını okumak gerekir. Öne çıkan Soren Kierkegaard sözleri ise şunlardır:
- “Akıl azaldığı oranda kaygı da azalır.”
- “Bizim çağımızda eksik olan şey düşünce değil, tutkudur.”
- “Hiç kimse kendisi olmaya cesaret edemiyor ve herkes beraberlik adı altında gizleniyor.”
- “Büyüklük şu ya da bu olmak değil, kendin olmaktır.”
- “Her kötülüğün başı can sıkıntısıdır.”
- “Yaşam çözülmesi gereken bir sorun değil ancak deneyimlenmesi gereken gerçekliktir.”
- “İki olasılık var; ya yapacaksın ya da yapmayacaksın. Benim samimi görüşüm ve dostça tavsiyem şudur; ister yap ister yapma, her ikisinden de pişman olacaksın.”
- “Gerçek hem kendini hem de gerçek olmayanı gösterir.”
- “Yola çıkmak kaygıyı çoğaltmaktır; yola çıkmamaksa kendini kaybetmektir… ve en üst anlamıyla yola çıkmak kendi benliğinin farkına varmaktır.”
Bunlar Soren Kierkegaard sözlerinin yalnızca çok küçük bir kısmıdır. Nitekim Søren Kierkegaard kitapları okuyan herkes bunlardan çok daha fazlası ile karşılaşabilir.
Kierkegaard’ın Kitapları
Soren Kierkegaard kısa yaşamında bize çok sayıda eser bırakmış olsa da bunlar arasından bazıları öne çıkar. Öne çıkan Kierkegaard kitapları ise şunlardır:
- İroni Kavramı Üzerine – 1841
- Korku ve Titreme – 1843
- Baştan Çıkarıcının Günlüğü – 1843
- Ya/Ya da – 1843
- Felsefi Kırıntılar – 1844
- Kaygı Kavramı – 1844
- Yaşam Yolunda Aşamalar – 1845
- Hastalık Üzerine Bir Konuşma – 1848
- Hakikat Üzerine Bir Konuşma – 1851
Kierkegaard’ın tüm bu eserleri dışında farklı isimlerle yayınlamış olduğu çeşitli kısa metinleri de mevcuttur. Bu eserlerin neredeyse tamamı Türkçe’ye çevrilmiştir.
Kısaca Kierkegaard’ın Felsefesi
Kierkegaard’ın varoluşçuluk felsefesi insanın özgür ve seçim yapmaya mahkum bir varlık olduğunu söyler. Sorumluluk ve kaygı ise bu özgürlüğün bir sonucudur. İnanç ise aklın ötesindedir ve bireysel bir deneyimdir. Kierkegaard felsefesinde gerçekliği tek bir doğruya indirgemek mümkün değildir. Eğer birey kendini gerçekleştirmek istiyorsa, bunun için öncelikle kendisini sorgulaması gerekir. Bunun için de içsel çatışmalar ve korkularla yüzleşmeli ve kendi benliğini anlamalıdır.
Kierkegaard felsefesi varoluşçu terapi için de önemli bir rehber niteliği taşır. Eğer siz de varoluşçu terapi hakkında detaylı bilgi almak ve randevu oluşturmak isterseniz, hemen şimdi bizimle iletişime geçebilirsiniz.